Wat is stagflatie?

Hoe onstaat stagflatie en wat zijn de gevolgen?

HomeKennisbank › Stagflatie

Centrale banken, zoals de Europese Centrale Bank (ECB) hebben altijd te maken met een dilemma: an de ene kant moeten ze ervoor zorgen dan de werkloosheid niet te sterk oploopt en Aan de andere kant is het belangrijk dat de prijzen niet te snel stijgen (inflatie). Als zowel de werkloosheid als de inflatie hoog is, dan is er sprake van stagflatie.

In het kort
  • Stagflatie is een combinatie van economische stagnatie en (hoge) inflatie en/of werkloosheid
  • Volgens de klassieke economische theorie staan rentecijfers en inflatie in een negatieve balans met elkaar. Hoge rente zorgt voor een lage inflatie, en vice-versa
  • Sinds de jaren ‘70 van de vorige eeuw is deze theorie echter niet meer van toepassing
  • Er zijn verschillende oplossingen voor stagflatie, maar de centrale banken en politiek bevinden zich vaak in een moeilijke spagaat
3,31%
p.j.
Distingo Bank
Frankrijk
3,50%
p.j.
Banco BAI Europa
Portugal
3,60%
p.j.
Banca Progetto
Italië

Wat is stagflatie?

Stagflatie is een combinatie van:

  1. Hogere prijzen; inflatie
  2. Lagere of stilstaande economische productiviteit
  3. (soms) hogere werkloosheid

Tot in de jaren ’70 van de vorige eeuw werd aangenomen dat een lage rente van de centrale banken gepaard gaat met hoge inflatie én een lage werkloosheid. Een hoge rente beteugelt dan weer de inflatie maar drukt op de werkgelegenheid. Het was een van de klassieke wetten van de economie: lage inflatie óf lage werkloosheid, maar nooit allebei. Hier kwam met de oliecrisis van 1979 een einde aan. 

Verschil inflatie en stagflatie

Wat is het verschil tussen inflatie en stagflatie? Stagflatie is een samentrekking van de begrippen inflatie en stagnatie. Inflatie is geldontwaarding dat stijgende prijzen als gevolg heeft. Bij stagflatie is er sprake van deze geldontwaarding en er is sprake van een economische stagnatie, of te wel; een afgeremde economische groei.

Stagflatie in de jaren '70

De oliecrisis in 1973 en de energiecrisis in 1979 zorgden voor zowel hoge inflatie als ook economische stagnatie. Stagnatie betekent dat de economie niet of nauwelijks groeit, in andere woorden: er wordt niet méér geproduceerd. Dit gaat doorgaans gepaard met een hogere werkloosheid.

Zo ontstaat stagflation, een Engels mengwoord van stagnatie en inflatie: er wordt meer geld in de economie gepompt (bijvoorbeeld door middel van lage rentes) maar dit geld komt niet in de economie terecht en kan de economie dus niet aanzwengelen. Hiermee ontrafelde dus ook meteen de theorie dat inflatie en werkloosheid een negatieve correlatie (balans) hebben. Hoge inflatie én hoge werkloosheid is wel degelijk mogelijk.

Hoe ontstaat stagflatie?

Economie is niet altijd een exacte wetenschap. De meningen zijn dan ook verdeeld over de onderliggende redenen van stagflatie.

In ieder geval ontstaat stagflatie wanneer de economische productiviteit van een samenleving niet met de inflatiecijfers meestijgt. Bijvoorbeeld omdat de vraag – en dus ook de prijs – naar een bepaald goed stijgt, maar dit goed niet in grotere voorraden voorhanden is.

De meeste economen denken dat er twee hoofdfactoren zijn achter stagflatie:

  1. Een vloedstroom aan geld op de markt
  2. Een crisissituatie of andere plotselinge verandering, bijvoorbeeld op de markt voor grondstoffen

In 2021 en 2022 waren de coronacrisis en de inval van Oekraïne de crisissituaties. Vanwege de coronacrisis moesten de centrale banken veel geld lenen en in de economie pompen om te voorkomen dat de werkloosheid opliep. Dit zorgde (deels) voor inflatie. Tijdens de coronacrisis ging ook de productiviteit in veel sectoren omlaag en de hele wereld kreeg te maken met problemen in de toeleveringsketen.

In 2022 viel Rusland Oekraïne binnen en dit had grote invloed op de prijzen van grondstoffen zoals olie en andere energiebronnen en graan. Omdat deze grondstoffen duurder werden, steeg de inflatie verder door. Ook nam de economische productiviteit af.

Stagflatie in 2024

Stagflatie light

Na een diepe economische dip in 2020 als gevolg van de coronacrisis, beleefde de Nederlandse economie een sterk herstel in 2021 en 2022. In het begin van 2023 was de inflatie dalende, maar nog steeds hoog en hadden we te maken met een lichte krimp in de economie. We konden daarom spreken van een ‘stagflatie light. Inmiddels is de hoge inflatie van 2022 sterk gedaald en is zowel de economische groei als het consumenten vertrouwen nog steeds negatief.

Wat zijn de gevolgen van stagflatie?

Stagflatie heeft gevolgen voor iedereen. Hieronder vind je een overzicht van drie belangrijke gevolgen van stagflatie voor huishoudens, de beurs en spaarders.

  • Huishoudens en stagflatie

Stagflatie is slecht nieuws voor de meeste huishoudens. De koopkracht daalt omdat prijzen stijgen en de lonen stijgen niet mee. Ook kan de werkloosheid oplopen. 

  • De beurs en stagflatie

Voor de beurs is stagflatie grotendeels een nachtmerrie. Vanwege de onzekerheid op de markten daalt de bereidheid om investeringen te doen. Stijgende rentes drukken hard op de koersen van obligaties en (tech)aandelen.

  • Spaarders en stagflatie

Spaargeld verdampt door de hoge inflatie. Vervolgens daalt de koopkracht en kunnen spaarders minder opzijzetten. De rentestijgingen zijn dan wel weer goed nieuws. Althans, mits de hogere rentes voor kredieten en de hogere rentes van de centrale banken ook echt terug te zien zijn in de spaarrentes.

Stagflatie - impact op de huizenmarkt

Stagflatie en Vastgoed

Stagflatie heeft over het algemeen een negatief effect op de economie. Inflatie is voor veel huizenbezitters voordelig, omdat hypotheekschulden relatief minder waard worden. Maar als de kosten voor andere goederen en diensten oplopen en de koopkracht daalt, kunnen huizenprijzen ook dalen. Ten tijde van stagflatie daalt de koopkracht voor veel mensen en zelfs als de prijs van vastgoed stijgt, als de inflatie hoger is, stijgt je huis niet in waarde in absolute zin. 

Een lagere economische productiviteit kan een afnemende baanzekerheid inhouden en dit kan weer minder vraag naar huizen als gevolg hebben. Dalende woningprijzen kunnen op hun beurt weer een negatief effect hebben op het consumentenvertrouwen, wat de economie niet ten goede komt.

Hoe kan stagflatie opgelost worden?

Er zijn een aantal oplossingen voor stagflatie. Of de inflatie wordt beteugeld, of de productiviteit van de economie wordt verhoogd. Of natuurlijk een combinatie van die twee. Hieronder hebben we er vijf samengevat.

  • Banken verhogen de rentes

De inflatie daalt doorgaans met hogere rentes. Maar hogere rentes kunnen dan weer leiden tot minder investeringen en een hogere werkloosheid. 

  • Banken verlagen de rentes

Door de rentes te verlagen, wordt de economie gestimuleerd en de werkloosheid mogelijk weer beteugeld. Als reactie hierop kan de inflatie weer omhooggaan.

  • Meer aanvoer van grondstoffen

Door de beschikbaarheid van grondstoffen te verhogen, kan de productiviteit van de economie weer aantrekken. Een voorbeeld is het verhogen van de stroomproductie.

  • Minder afhankelijkheid van grondstoffen

Aan de andere kant kunnen bepaalde initiatieven de afhankelijkheid van grondstoffen verlagen. Denk aan maatregelen om de stroomconsumptie te verlagen. Een ander goed voorbeeld, dat op de lange termijn gericht is, is bijvoorbeeld het verduurzamen van de samenleving om minder afhankelijk te worden van olie.

  • Politiek beleid om de economie te stimuleren

Lagere belastingen of een flexibeler beleid kunnen de lastendruk op bedrijven en mensen verlagen en zo de koopkracht en economische productiviteit verhogen. Ook zijn bedrijven en investeerders dan eerder geneigd om de portemonnee te trekken voor nieuwe projecten.

Effectieve rente op spaargeld
Effectieve rente op spaargeld

Bij het berekenen van de effectieve rente over je spaargeld, wordt het rente-op-rente effect meegenomen. Als je gaat sparen is het dus ook verstandig om te kijken wanneer en hoe vaak de rente wordt bijgeschreven. In dit artikel vind je een rekenvoorbeeld voor het berekenen van de effectieve rente.

Lees meer
Verwachting spaarrente
Verwachting spaarrente

Wat kunnen we gaan verwachten van de spaarrentes in de komende jaren? Niemand kan ik de toekomst kijken, maar we kunnen je wel een paar verwachtingen meegeven. Lees onze prognose hier.

Lees meer
De risico’s van beleggen
De risico’s van beleggen

Als je besluit om te beleggen krijg je te maken met een aantal risico’s. In dit artikel lees je meer over de zes hoofdrisico’s: marktrisico, specifiek risico, valutarisico, renterisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico – en hoe je hier verstandig mee om kunt.

Lees meer
Spaarrekeningen
Spaarrekeningen

Je wilt weten wat voor soort rekening geschikt is om jouw spaardoelen waar te maken? Verschillende spaarrekeningen bieden verschillende voorwaarden en rentepercentages. Raisin helpt je bij het vinden van de beste optie.

Lees meer
Depositorekeningen
Depositorekeningen

Wat is een depositorekening en wat is het verschil met een ‘normale spaarrekening’? Waarom ontvang je op een deposito een hogere rente en wat zijn de voorwaarden? Lees meer over deze spaarvorm en wanneer deposito sparen slim is voor jou.

Lees meer
Depositogarantiestelsels binnen de EU
Depositogarantiestelsels binnen de EU

Om spaarders te beschermen heeft de EU regelgeving opgesteld rondom banktegoeden. Ieder land moet verplicht een depositogarantiestelsel hebben. Hiermee worden onder andere spaartegoeden gedekt. Leer de stelsels van de verschillende landen kennen.

Lees meer