Stagflatie – ontstaan, uitleg en gevolgen
Home › Kennisbank › Stagflatie
Misschien ben je wel bekend met het eeuwige dilemma van centrale banken, zoals de Europese Centrale Bank (ECB). Aan de ene kant moeten deze ervoor zorgen dan de werkloosheid niet te sterk oploopt. Aan de andere kant is het belangrijk dat de prijzen niet te snel stijgen (inflatie). Als alles in de soep loopt en geen van beiden lukt, is er sprake van stagflatie.
- Stagflatie is een combinatie van economische stagnatie en (hoge) inflatie en/of werkloosheid
- Volgens de klassieke economische theorie staan rentecijfers en inflatie in een negatieve balans met elkaar. Hoge rente zorgt voor een lage inflatie, en vice-versa
- Sinds de jaren ‘70 van de vorige eeuw is deze theorie echter niet meer van toepassing
- Er zijn verschillende oplossingen voor stagflatie, maar de centrale banken en politiek zitten in een moeilijke spagaat
Recente ontwikkelingen – de coronacrisis, de Russische invasie van Oekraïne, torenhoge inflatiecijfers – hebben de angst voor een stagnerende economie gepaard met flink stijgende prijzen aangewakkerd. Hoog tijd om het fenomeen eens onder de loep te nemen.
Inhoudsopgave
p.j.

p.j.

p.j.

Wat is stagflatie? – een uitleg
De prijzen stijgen, maar de economie kan niet aan deze vraag voldoen. Of er komt meer geld op de markt, maar dit geld komt niet op de juiste plekken aan.
Stagflatie is een combinatie van:
- Hogere prijzen
- Lagere of stilstaande productiviteit
- (soms) hogere werkloosheid
Tot in de jaren ’70 van de vorige eeuw werd aangenomen dat een lage rente van de centrale banken gepaard gaat met hoge inflatie én een lage werkloosheid. Een hoge rente beteugelt dan weer de inflatie maar drukt op de werkgelegenheid. Het was een van de klassieke wetten van de economie: lage inflatie óf lage werkloosheid, maar nooit allebei. Hier kwam met de oliecrisis van 1979 een einde aan.
Verschil inflatie en stagflatie
Wat is het verschil tussen inflatie en stagflatie? Stagflatie is een samentrekking van de begrippen inflatie en stagnatie. Inflatie is geldontwaarding dat stijgende prijzen als gevolg heeft. Bij stagflatie is er sprake van deze geldontwaarding en er is sprake van een economische stagnatie, of te wel; een afgeremde economische groei.
Stagflatie in de jaren '70
De oliecrisis in 1973 en de energiecrisis in 1979 zorgden voor zowel hoge inflatie als ook economische stagnatie. Stagnatie betekent dat de economie niet of nauwelijks groeit, in andere woorden: er wordt niet méér geproduceerd. Dit gaat doorgaans gepaard met een hogere werkloosheid.
Zo ontstaat stagflation, een Engels mengwoord van stagnatie en inflatie: er wordt meer geld in de economie gepompt (bijvoorbeeld door middel van lage rentes) maar dit geld komt niet in de economie terecht en kan de economie dus niet aanzwengelen. Hiermee ontrafelde dus ook meteen de theorie dat inflatie en werkloosheid een negatieve correlatie (balans) hebben. Hoge inflatie én hoge werkloosheid is wel degelijk mogelijk.
Hoe ontstaat stagflatie?
Economie is niet altijd een exacte wetenschap. De meningen zijn dan ook verdeeld over de onderliggende redenen van stagflatie.
In ieder geval ontstaat stagflatie wanneer de economische productiviteit van een samenleving niet met de inflatiecijfers meestijgt. Bijvoorbeeld omdat de vraag – en dus ook de prijs – naar een bepaald goed stijgt, maar dit goed niet in grotere voorraden voorhanden is.
De meeste economen denken dat er twee hoofdfactoren zijn achter stagflatie:
- Een vloedstroom aan geld op de markt
- Een crisissituatie of andere plotselinge verandering, bijvoorbeeld op de markt voor grondstoffen
In het huidige geval is de combinatie tussen coronacrisis en de inval van Oekraïne te noemen. Vanwege de coronacrisis moesten de centrale banken massief geld in de economie pompen en schulden nemen om te voorkomen dat de werkloosheid opliep. Dit zorgt nu (deels) voor inflatie.
Vervolgens ging de productiviteit van mensen ook omlaag tijdens de coronacrisis. Verschillende diensten, zoals chirurgische ingrepen, werden uitgesteld en moeten nu ingehaald worden. En midden in de coronacrisis kreeg de hele wereld te maken met problemen in de toeleveringsketen, onder andere vanwege de zesdaagse blokkade van het Suezkanaal.
In 2022 viel Rusland Oekraïne binnen en dit heeft invloed op de prijzen van grondstoffen zoals olie en andere energiebronnen en graan. Omdat deze grondstoffen duurder worden, stijgt de inflatie verder door en neemt de productiviteit van de samenleving af.
Er komen dus twee dingen samen – grondstoffen worden duurder of schaars en geld was heel ‘goedkoop’ vanwege lage rentes en liberaal monetair beleid. De vraag naar bepaalde goederen en diensten is hoger geworden en de toeleveringsketen is nog altijd ontregeld, ook vanwege de coronasituatie in bijvoorbeeld China.

Bij het berekenen van de effectieve rente over je spaargeld, wordt het rente-op-rente effect meegenomen. Als je gaat sparen is het dus ook verstandig om te kijken wanneer en hoe vaak de rente wordt bijgeschreven. In dit artikel vind je een rekenvoorbeeld voor het berekenen van de effectieve rente.
Lees meerWat kunnen we gaan verwachten van de spaarrentes in de komende jaren? Gaan we überhaupt ooit nog terug naar de gouden spaartijden van de jaren '80? Niemand kan ik de toekomst kijken, maar we kunnen je wel een paar verwachtingen meegeven. Een tipje van de sluier lichten we alvast op: het ziet er niet bijzonder rooskleurig uit.
Lees meer
Wat je ook met je geld doet, er is altijd een risico aan verbonden. Bij beleggingen krijg je te maken met zes hoofdrisico’s. In dit artikel lees je meer over het marktrisico, specifiek risico, valutarisico, renterisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico – en hoe je hier verstandig mee om kunt gaan als je gaat beleggen.
Lees meerStagflatie in 2023
Stagflatie light
Na een diepe economische dip in 2020 als gevolg van de coronacrisis, beleefde de Nederlandse economie een sterk herstel in 2021 en 2022. Hoewel de hoge inflatie van 2022 dalende is, daalt ook de economische groei en bevinden we ons momenteel in een ‘stagflatie light’.
Door de -nog steeds- hoge inflatie is er sprake van koopkrachtverlies dat zijn effect heeft op de consumptie die volgens prognoses licht zal dalen dit jaar. Dit is van belang omdat de bestedingen van huishoudens ruim 40% uitmaken van het Bruto Binnenlands product (BBP) en een belangrijke groeimotor zijn voor de economie. Daarnaast is de verwachting dat bedrijven minder investeringen zullen maken in 2023 en ook de export groeit minder snel.
Dankzij een flinke stimulans van de overheid bevinden we ons niet in een echte recessie.
Wat zijn de gevolgen van stagflatie?
Stagflatie heeft gevolgen voor iedereen. Hieronder vind je een overzicht van drie belangrijke gevolgen van stagflatie voor huishoudens, de beurs en spaarders.
-
Huishoudens en stagflatie
Stagflatie is slecht nieuws voor de meeste huishoudens. De koopkracht daalt omdat prijzen stijgen en de lonen stijgen niet mee. Ook kan de werkloosheid oplopen.
-
De beurs en stagflatie
Voor de beurs is stagflatie grotendeels een nachtmerrie. Vanwege de onzekerheid op de markten daalt de bereidheid om investeringen te doen. Stijgende rentes drukken hard op de koersen van obligaties en (tech)aandelen.
-
Spaarders en stagflatie
Spaargeld verdampt door de hoge inflatie. Vervolgens daalt de koopkracht en kunnen spaarders minder opzijzetten. De rentestijgingen zijn dan wel weer goed nieuws. Althans, mits de hogere rentes voor kredieten en de hogere rentes van de centrale banken ook echt terug te zien zijn in de spaarrentes.
Stagflatie - impact op de huizenmarkt
Stagflatie en Vastgoed
Stagflatie heeft over het algemeen een negatief effect op de economie. Inflatie is voor veel huizenbezitters voordelig, omdat hypotheekschulden relatief minder waard worden. Maar als de kosten voor andere goederen en diensten oplopen en de koopkracht daalt, kunnen huizenprijzen ook dalen. Ten tijde van stagflatie daalt de koopkracht voor veel mensen en zelfs als de prijs van vastgoed stijgt, als de inflatie hoger is, stijgt je huis niet in waarde in absolute zin.
Een lagere economische productiviteit kan een afnemende baanzekerheid inhouden en dit kan weer minder vraag naar huizen als gevolg hebben. Dalende woningprijzen kunnen op hun beurt weer een negatief effect hebben op het consumentenvertrouwen, wat de economie niet ten goede komt.
Hoe kan stagflatie opgelost worden?
Er zijn een aantal oplossingen voor stagflatie. Of de inflatie wordt beteugeld, of de productiviteit van de economie wordt verhoogd. Of natuurlijk een combinatie van die twee. Hieronder hebben we er vijf samengevat.
-
Banken verhogen de rentes
De inflatie daalt doorgaans met hogere rentes. Maar hogere rentes kunnen dan weer leiden tot minder investeringen en een hogere werkloosheid.
-
Banken verlagen de rentes
Door de rentes te verlagen, wordt de economie gestimuleerd en de werkloosheid mogelijk weer beteugeld. Natuurlijk kan de inflatie als reactie hierop natuurlijk weer omhooggaan.
-
Meer aanvoer van grondstoffen
Door de beschikbaarheid van grondstoffen te verhogen, kan de productiviteit van de economie weer aantrekken. Een voorbeeld is het verhogen van de stroomproductie.
-
Minder afhankelijkheid van grondstoffen
Aan de andere kant kunnen bepaalde initiatieven de afhankelijkheid van grondstoffen verlagen. Denk aan maatregelen om de stroomconsumptie te verlagen. Een ander goed voorbeeld, dat op de lange termijn gericht is, is bijvoorbeeld het verduurzamen van de samenleving om minder afhankelijk te worden van olie.
-
Politiek beleid om de economie te stimuleren
Lagere belastingen of een flexibeler beleid kunnen de lastendruk op bedrijven en mensen verlagen en zo de koopkracht en economische productiviteit verhogen. Ook zijn bedrijven en investeerders dan eerder geneigd om de portemonnee te trekken voor nieuwe projecten.

Je wilt weten wat voor soort rekening geschikt is om jouw spaardoelen waar te maken? Verschillende spaarrekeningen bieden verschillende voorwaarden en rentepercentages. Raisin helpt je bij het vinden van de beste optie.
Lees meer
Wat is een depositorekening en wat is het verschil met een ‘normale spaarrekening’? Waarom ontvang je op een deposito een hogere rente en wat zijn de voorwaarden? Lees meer over deze spaarvorm en wanneer deposito sparen slim is voor jou.
Lees meer
Om spaarders te beschermen heeft de EU regelgeving opgesteld rondom banktegoeden. Ieder land moet verplicht een depositogarantiestelsel hebben. Hiermee worden onder andere spaartegoeden gedekt. Leer de stelsels van de verschillende landen kennen.
Lees meer