Wat is volatiliteit?

“Volatiliteit is verre van synoniem met risico. Risico ontstaat als je niet weet wat je doet” – Warren Buffet

Aandelen en andere effecten worden verhandeld. De verhouding tussen vraag en aanbod bepaalt voor een groot deel de koers in de handel. Een koers kan zowel omhoog en omlaag gaan en de volatiliteit van een waardepapier geeft aan hoe sterk de koers schommelt of in het verleden schommelde.

Voor (beginnende) beleggers is het belangrijk om te begrijpen wat volatiliteit inhoudt. In dit artikel leggen we uit wat volatiliteit is, hoe het berekend wordt, hoe volatiel verschillende soorten investeringen zijn en wat voor invloed dit heeft op jouw portfolio van investeringen.

De volatiliteit van een waardepapier geeft aan hoe sterk een effect in waarde schommelt. Natuurlijk is dit voor de toekomst nooit te voorspellen. Daarom geeft de historische volatiliteit vaak een belangrijke inschatting, maar niet meer dan dat.

Sommige aandelen zijn stabieler gebleken dan andere aandelen. Effecten in jonge markten met hevige fluctuatie en veel innovatie kunnen sterker volatiel zijn dan effecten van grote ondernemingen met een divers zakelijk portfolio. Met andere woorden, KPN kan een minder volatiele optie zijn dan een nieuw bedrijf zoals Ayden.

Een hoge volatiliteit is niet per definitie negatief. Een lagere historische volatiliteit kan ook een indicator zijn voor lagere groei in de toekomst. Zeer lage en zeer hoge koersen hebben een even grote uitwerking op de uiteindelijke volatiliteit. Daarover later meer.

Normaal gesproken wordt de volatiliteit uitgedrukt in een percentage. Dit is de standaarddeviatie van de laatste koers: een variabele, die een inschatting kan geven over hoe de koers zich gaat ontwikkelen.

In een normale verdeling, vallen 68% van de uitkomsten binnen één standaardafwijking van de uitgangswaarde. Van alle uitkomsten, vallen 95% binnen twee standaardafwijkingen. 99,7% van alle uitkomsten vallen binnen drie standaarddeviaties van de uitgangswaarde.

Stel je hebt een beurskoers van € 100 per aandeel, en een jaarlijkse volatiliteit van 15%. Dit betekent, dat de kans dat de koers na één jaar tussen de 85 en 115 valt, 68% is. De kans dat de koers tussen de 70 en 130 valt, is 95%. Met een zekerheid van 99,7% kun je voorspellen, dat het aandeel niet minder dan € 55 of meer dan € 145 waard zal zijn.

Natuurlijk kan een bedrijf bijvoorbeeld failliet gaan. Dan valt de waarde plotseling naar 0. Statistisch gezien, is een dermate grote afwijking van de oorspronkelijke waarde vrijwel onmogelijk. Maar historische volatiliteit voorspelt de toekomst niet perfect. Het geeft enkel een indicatie van hoe sterk koersen in het verleden schommelden.

En dat is heel belangrijk om te benadrukken. De volatiliteit geeft geen enkele garanties. Het is een statistisch model, op basis van gebeurtenissen uit het verleden. Een enorme, ongekende beurskrach kan koersen veel sterker beïnvloeden dan verwacht. Omdat deze gebeurtenis niet in de voorgaande jaren opgetreden is, en dus niet meegenomen is in het model.

Volatiliteit is belangrijk bij het samenstellen van een portfolio. Een gezond beleggingsportfolio heeft een gezonde balans tussen risicovolle en minder risicovolle beleggingen.

Geen enkele verstandige belegger besluit om al zijn geld in cryptovaluta te investeren. De onderliggende reden, is de hoge volatiliteit. Om op de lange duur een gezond rendement te behalen, moet je een mix tussen volatiele en minder of niet volatiele investeringen doen.

Hieronder geven we je een overzicht van verschillende volatiliteitsprofielen. De berekening hieronder is illustratief en versimpeld. Een exacte volatiliteitsberekening met verschillende posities in een portfolio is ingewikkeld. En hangt bijvoorbeeld sterk samen met de relaties tussen de posities in een portfolio. 

Bij deze berekeningen gaan we ervan uit dat de posities geen relatie met elkaar hebben. Met andere woorden, de prestaties van een aandeel staan volledig los van de prestaties van een ander aandeel.

Profiel 1, zeer gewaagd: 50% cryptovaluta, 50% aandelen

In dit profiel is de aangenomen volatiliteit 75% + 30% * 0,5 = 52,5%. Het is aannemelijk, dat een belegger meer dan de helft van zijn geld kan verliezen. Het is zelfs mogelijk, dat het verlies nog een stuk hoger uitvalt.

Profiel 2 gebalanceerd: 10% cryptovaluta, 15% aandelen, 25% ETF’s, 50% obligaties/spaargeld

De aangenomen volatiliteit is 0,1 * 75% + 0,15 * 30% + 0,25 * 20% + 0,5 * 0% = 17%. De belegger moet rekening houden met een verlies van 17% per jaar onder ongunstige omstandigheden. De kans dat onze belegger meer dan 34% verliest, is bij een gezonde portfoliospreiding echter kleiner dan 2,5%.

Profiel 3 conservatief: 80% obligaties/spaargeld, 10% aandelen, 10% ETF’s

Hier is de aangenomen volatiliteit 0,8 * 0% + 0,1 * 30% + 0,1 * 20% = 5%. Dit conservatieve profiel past goed bij beleggers die geen hoge risico’s aan willen gaan. In 95% van de gevallen, is te verwachten dat de ontwikkeling van de portefeuille tussen de -10% en 10% valt.

Hoe kun je de volatiliteit zelf berekenen?

Eerst vind je de gemiddelde waarde van alle waarden in je rij. Vervolgens bekijk je hoeveel iedere waarde van het gemiddelde afwijkt. Daarna neem je van deze verschillen de kwadraten van en tel je alle waarden bij elkaar op. Dit getal deel je door het aantal waarden in je rijtje. Van deze waarde neem je vervolgens de wortel. Dit is je volatiliteit.

We kunnen zo de volatiliteit van de AEX in 2023 zelf berekenen. De koerswaarden vind je in de onderstaande tabel:

In stap 1 berekenen we het gemiddelde. Dit is 755,93. Daarna nemen we de kwadraten van de afwijkingen van dit gemiddelde. Zo komen we uit op een som van 505,26. Dit getal delen we door 6. Dit levert 84,21 op. De wortel van 84,21 is ongeveer 9,18. Dit is onze standaardafwijking.

Met andere woorden, de kans dat de AEX aan het einde van het jaar 9,18 punten lager of hoger ligt, is ongeveer 68%. Wil je dit in een percentage uitdrukken? Deel dan de laatste waarde van de reeks door deze 9,18. Zo kom je op een volatiliteit van ongeveer 81,2%.

Ben je van plan om een gewaagde investering te doen? Of begin je met beleggen en wil je eerst ervaring opdoen? Wat voor reden je ook hebt, een laagvolatiel spaarproduct mét rendement is een welkome aanwinst voor je portfolio.

Bij Raisin vind je spaarrekeningen en depositorekeningen met rentes tot 3,65% per jaar. Altijd met de zekerheid van een garantiestelsel (dekking tot € 100.000 per rekeninghouder per bank of het equivalent in de lokale valuta). Balanceer je beleggingsprofiel met Raisin!